چالش های آموزش و پرورش
آموزش و پرورش به عنوان نهادی که بایستی دبیرخانه نظام جمهوری اسلامی باشد راه درازی تا رسیدن به این هدف بسیار والا دارد.
بخشی از مشکلات در آموزش و پرورش ناشی از اختلاف سلیقه های سیاسی است که آثار و تبعات آن آسیب های جدی به ساختار، برنامه ها، کیفیت امور آموزش و پرورش، معلم و دانش آموز زده است. به جز مشکلات ناشی از اختلاف سلیقه های سیاسی مهم ترین چالش های آموزش و پرورش عبارتند از:
۱) به روز نیستیم و دچار روزمرگی شده ایم، از وظایف اصلی و اساسی مان فاصله گرفته ایم.
۲) مدارس شاد و با نشاط نداریم و یا بسیار کم داریم.
۳) خلأ تربیتی و عدم امنیت تربیتی در مدارس جدی است.
۴) انگیزه همکاران کاهش یافته و دچار نوعی فرسودگی علمی فکری و روحی شده اند.
در این شرایط رهبر معظم انقلاب در نگاه مدرن و بنیادی به آموزش و پرورش راه کاری عالمانه ارائه فرموده اند:
۳ عنصر را در فعالیت های آموزش و پرورش مدنظر قرار دهید:
۱) عنصر زمان
۲) عنصر نظم
۳) عنصر تدریجی بودن فرایند رشد و تحول
از این رو باید از اقدامات شتابزده و عجولانه پرهیز کرد و صرف پرداختن به سخت افزارها خیلی اثربخش نیست گرچه مداخله هایی دارد بلکه آنچه قابل تأمل است نرم افزارهاست یعنی روش ها، تغییرات ساختاری و عزل و نصب های پی درپی مفید نمی باشد. نکته قابل تأمل اینکه برخی از معلمان، مدیران و حتی کارشناسان، در سطوح اداری و ستادی از سرمایه علمی و آموزش کافی برخوردار نیستند!
بخصوص برخی از معلمان ما در مقابل فراگیران آن توانایی علمی لازم را ندارند امروز معلم دیگر تنها منبع اطلاعات نیست، فضای چهار دیواری مدرسه نیازهای بچه ها را ارضا نمی کند معلم مدرسه به عنوان تنها نیروی انرژی دهنده و هدایت کننده فراگیران، خودش فرسوده شده است لذا باید او را احیا کرد، عاشقی و عشق ورزی را می توان دوباره در بین معلم و بچه ها ایجاد کرد.
امروز باید علاوه بر فراهم نمودن امکانات رفاهی و ارتقاء مادی و اقتصادی معلمین فکری هم برای ارتقاء علمی وفکری آنها کنیم، باید مغز و قلب و روح معلم را هم مورد توجه قرار داد.
باید سرمایه انسانی و فرهنگی آنان را افزایش دهیم، فکر پر، حرکت ایجاد می کند ماحصل آموزش و پرورش امروز انسانهای سالم، پرتکاپو و فعال نیستند ما باید به سهم خود و با تدبیر درست و تصمیم مناسب و عالمانه کاری کنیم و اقدامی خردمندانه انجام دهیم مسئولین آموزش و پرورش اگر دچار روزمرگی نشوند و فعالیت های جانبی را کم کنند و فرصتی فراهم نمایند تا بیشتر فکر کنند و به عبارت دیگر اتاق فکر داشته باشند، موفق ترند. نکته دیگر معلمان، مدیران و کارشناسان، که نیازمند یک خودباوری هستند و لذا باید این خودباوری را ایجاد و تقویت کرد.
یک نیاز مهم و ضروری در آموزش و پرورش برنامه ریزی است که مغفول مانده به خصوص در حوزه ستادی. امام علی علیه السلام می فرمایند: پایداری زندگی به برنامه ریزی درست و راه (شرط) آن مدیریت مناسب است.
شکل گیری جایگاه آموزش و پرورش به عنوان سنگ بنای آینده کشور و نقشی که در توسعه و ایجاد تحول در زمینه های اخلاقی بارویکردهای دینی، رفتاری، علمی و... ایفا می کند و جامعه را تحت تأثیر قرار می دهد، موجب می گردد بیش از پیش مورد توجه مسئولین قرار گیرد.
لذا دست اندرکاران فعلی آموزش و پرورش با تأسی به رهنمودهای مقام معظم رهبری ضروری است به موارد ذیل عنایت ویژه ای کنند:
۱) تاکید بر اندیشه ها و دانایی محوری (توانا بود هر که دانا بود)
که رویکردهای اساسی آن عبارتند از تفکر، تعقل، تدبر که نتیجه آن منطقی بودن برنامه هاست.
۲) توسعه افق دید (پرهیز از روزمرگی و توجه به آینده نگری)
که رویکردهای اساسی آن تدبیر، دوراندیشی و عاقبت نگری در برنامه هاست و نتیجه آن تبیین و تعیین اهداف (کوتاه مدت، میان مدت، درازمدت) است و مطلوب است برنامه ها با نیازهای روز و زمان منطبق باشد.
۳) توسعه عمق دید (پرهیز از سطحی نگری و ظاهربینی)
که رویکردهای اساسی آن کیفیت بخشی به برنامه ها و توجه به اهداف کیفی در راستای اهداف کمی برنامه هاست، یعنی توجه به کارآیی (سنجش اهداف کمی) و اثربخشی (سنجش اهداف کیفی) برنامه هاست.
۴) توسعه وسعت دید (پرهیز از بخشی نگری و تک بعدی بودن)
که رویکرد آن جامع نگری در فعالیت هاست و نتیجه آن جامعیت و کمال برنامه ها در ابعاد اعتقادی، اخلاقی، علمی و آموزشی، فرهنگی هنری، اجتماعی، سیاسی و... خواهد بود.
۵) توسعه دقت دید (پرهیز از شتاب زدگی و سهل انگاری، بی دقتی و غفلت)
که رویکرد آن پیش بینی و توجه داشتن به ابزارها، روش ها، شاخص ها و محتوای برنامه ها خواهد بود و نتیجه آن افزایش بهره وری در برنامه هاست.
۶) توسعه زمان دید (پرهیز از بی نظمی)
که رویکرد آن زمان سنجی، موقعیت شناسی، تشخیص زمان مناسب برای ارائه برنامه ها خواهد بود و نتیجه آن انضباط کاری و اجتماعی و مدیریت زمان خواهد بود.
۷) توسعه سرعت دید (پرهیز از کندی یا تندی در انجام برنامه ها) که رویکرد آن انجام کارها با سرعت مناسب براساس تقویم اجرایی و عملیاتی و نتیجه آن نظم و به روز بودن برنامه ها و منطبق بر نیازهای زمان خواهد بود.
سیدغلامحسین معلمی
