تا قبل از دهه هشتاد این یک کابوس عمومی نبود، سال هایی که خرداد که تمام می شد، فصل استراحت و تفریح شروع می شد، تابستان بود و خوش گذرانی، حالا اما با این مدرسه های جدید و موسسات آزاد، بچه ها مگر دیگر وقت نفس کشیدن هم دارند؟

فصل امتحانات خرداد ماه که به پایان می رسد، دانش آموزان خود را برای تعطیلات آماده می کنند، اما چند روزی یا یک ماهی از اتمام امتحانات نگذشته که دوباره باید سر کلاس های درسی این بار با عنوان تقویتی یا جبرانی مدرسه حاضر شوند.

کلاس هایی که با هدف تقویت دروس پایه سال قبل یا تدریس درس های سال بعد برگزار می شود. حالا مدرسه هم که نباشد، خانواده هایی که دست بر قضا تعدادشان هم کم نیست برای ثبت نام فرزندشان در این کلاس های درسی به موسسات خصوصی شهر مراجعه می کنند.

واقعیت این است که این روزها این کلاس ها خیلی پررونق شده اند، اگر مدرسه غیرانتفاعی باشد معمولا خودش یک تابستان برای بچه ها درست می کند و اگر مدرسه برنامه نداشته باشد، والدین کلاس های آزاد پیدا خواهند کرد.

اجباری نبودن کلاس های تقویتی

اولین مساله ای که در مورد این کلاس ها دانش آموزان را کنجکاو می کند این است که آیا این کلاس ها مطابق با قوانین آموزش و پرورش اجباری هستند یا خیر. بارها از طرف مسوولان آموزش و پرورش اعلام شده که کلاس های فوق برنامه درسی اجباری نیستند و هیچ مدرسه ای نمی تواند دانش آموزان را ملزم و مجبور کند که در کلاس های فوق برنامه شرکت کنند، اما با این حال می بینیم که مدارس به خصوص مدارس غیردولتی به روش های مختلف دانش آموزان را مجبور به شرکت کردن در این کلاس ها می کنند. یکی از دانش آموزانی که در این کلاس ها شرکت می کند می گوید: «کلاس ها برای ما اجباری نبود، ولی اگر شرکت نمی کردیم، سال بعد درس ها برایمان سخت می شد، به دلیل اینکه در کلاس های مدرسه ما درس های سال بعد آموزش داده می شود.»

دانش آموزی از مدرسه دیگری می گوید: «کلاس های تقویتی تابستانی در مدرسه ما با درخواست خود دانش آموزان شکل می گیرد. اگر بخواهیم درس های سال بعد و اگر نخواهیم درس های همان سالی را که پشت سر گذاشته ایم با ما دوره می کنند.»

این کلاس ها چه حالت اجباری داشته باشند و چه نه؛ دانش آموزان را با توجه به گفته های خودشان به دلهره ای وا می دارد که دلشان می خواهد هر طور شده و برای عقب نماندن از دیگر همکلاسی هایشان بروند و ثبت نام کنند. خیلی از آنها وقتی حرف از کلاس های درسی تابستانی به میان می آید آهی می کشند و از اینکه دوران استراحتشان هم باید به درس و مدرسه بگذرد، ناراحت و دلخور می شوند.

تعدادی از آنها در این مورد شک دارند که آیا واقعا این کلاس ها برایشان مفید است یا خیر. یکی از دانش آموزان در اعتراض می گفت: «من مانده ام که کی وقت کنم درس بخوانم. همه اش در کلاس هستم و فرصت درس خواندن ندارم.»

هدف و کیفیت کلاس های تقویتی

مدرسه ها با اهدافی نظیر قوی شدن پایه دانش آموزان در دروس ریاضی و علوم و فیزیک، موفقیت دانش آموزان در امتحانات نهایی سال سوم دبیرستان و کنکور اقدام به برگزاری اینگونه کلاس ها می کنند. موضوعی که در اینجا وجود دارد این است که آیا زیاد شدن این کلاس ها باعث نمی شود که آنها از درس زده شده و فصلی را که می توانند به کارهای غیر درسی جهت دریافت انرژی برای شروع سال تحصیلی جدید اختصاص دهند، از دست بدهند. جامعه شناسان در پاسخ به این پرسش بر این باورند که اگر کلاس های تابستانی به مسائل غیردرسی بپردازد خیلی بهتر است. آنها می گویند که اگر حتی دانش آموزان در کلاس های درسی شرکت می کنند بهتر است مسئولان و معلمانشان با وظیفه شناسی و حس مسئولیت پذیری در کلاس ها حاضر شوند تا دانش آموزان فرصت پیشرفت و یافتن استعداد های خود در مقاطع پایین تر تحصیلی را پیدا کنند.

جدا از این، مساله دیگری هم هست و آن هم کیفیت کلاس هایی است که دانش آموزان در آن شرکت می کنند. چند سال پیش معاون وزیر آموزش و پرورش ابراهیم سحرخیز گفته بود: «بخشنامه ای مدون و تجربه شده به ادارات آموزش و پرورش کل کشور ارسال شده که طی آن توصیه شده والدین برای کلاس های فوق برنامه مدرسه را به مکان های خارج از مدرسه و آموزشگاه های خصوصی ترجیح دهند و از محیط های استاندارد آموزش و پرورش استفاده کنند.»

چرا که نظارتی بر کلاس های مدرسه وجود دارد و مدرسه از لحاظ استاندارد بهتر از آموزشگاه های خصوصی بیرون است.

تنوع کلاس ها

تمرکز مدارس و موسسات خصوصی بیش تر بر روس سه درس علوم پایه یعنی ریاضی، فیزیک و زیست شناسی است، حال آنکه برخی مدارس اقدام به برگزاری کلاس های دیگری در حوزه علوم انسانی و هنری و ورزشی هم می کنند که با توجه به نظرات دانش آموزان برخی از آنها کلاس هایی مثل ادبیات، نقد داستان و... را بیشتر دوست داشته و با شوق بیشتری در مدرسه حاضر می شوند.

برخی دیگر از مدارس هم اقدام به برگزاری کلاس های متنوع دیگری در حوزه ساخت ربات و کلاس های مختلف آشنایی با کامپیوتر می کنند.

هزینه ثبت نام کلاس ها

وقتی تصمیم به ثبت نام در این گونه کلاس ها گرفته می شود. مسئله هزینه در کنار کیفیت در اولویت قرار می گیرد. هزینه ثبت نام این کلاس ها با توجه به پایه دانش آموزان دبستان، راهنمایی و دبیرستان یا پیش دانشگاهی متفاوت است.

یکی از دبستان های مرکز شهر تهران اینگونه کلاس ها را اجباری اعلام نکرده و از دانش آموزان مدارس دیگر که پدران و مادرانشان می خواهند اوقات فراغتشان را پر کنند نیز ثبت نام به عمل می آورد. این دبستان تنها در درس ریاضی و به مدت ۳ ماه، هفته ای سه روز کلاس برگزار می کند و هزینه این کلاس را ۳۵۰۰۰ هزار تومان اعلام کرده است. نکته مثبت کلاس های این مدرسه به گونه ای است که دانش آموزان خود انتخاب می کنند که ریاضی سال بعدشان را بخوانند یا اگر به فرض در ریاضی کلاس سوم دبستان ضعیف هستند، بروند و با بچه های پایه دوم بنشینند و ریاضی را دوباره بخوانند. علت اینکه این مدرسه تنها درس ریاضی را برگزیده است این است که به عقیده آنها بیشتر دانش آموزان در ریاضی ضعیف عمل می کنند و با این کلاس ها می توان پایه آنها را تقویت نمود.

یکی دیگر از مدارس در مقطع راهنمایی اقدام به برگزاری این کلاس ها می کند، به این صورت که شهریه کل سال را با احتساب شهریه کلاس های تقویتی تابستانی در درس های علوم و ریاضی دریافت می کند که هزینه آن با شهریه کل سال برابر با چهار میلیون و سیصد هزارتومان است که مسئولان مدرسه می گفتند می توان با مدیر صحبت کرد تا اگر اجازه دادند فقط در کلاس های تقویتی ثبت نام کرد.

شهریه کلاس های تقویتی تابستانی دبیرستان دولتی در مرکز تهران برابر با ۴۵۰ هزار تومان است که این دبیرستان تنها از دانش آموزان خودش ثبت نام به عمل می آورد و دانش آموزان دیگری را به صورت آزاد نمی پذیرد.

از چند دبیرستان دیگر که سوال می کردیم می گفتند که شهریه کلاس های تابستانی شان با شهریه کل سال تحصیلی حساب می شود. کلاس های ریاضی، فیزیک و شیمی و مبلغ شهریه کل سال با احتساب کلاس های تابستانی مبلغی برابر با چهار میلیون و پانصد هزار تومان بود.

علاوه بر مدرسه ها آموزشگاه های خصوصی کمی هم هستند که غیر از مقطع پیش دانشگاهی در مقاطع دبستان، راهنمایی و دبیرستان اقدام به برگزاری کلاس های تقویتی تابستانی می کنند. به یکی از موسسات معروف شهر تهران که قدم می گذاریم با انبوه مراجعه کنندگانی مواجه می شویم که آمده اند ثبت نام کنند. با والدین آنها که صحبت کردیم متوجه شدیم که همه شان دغدغه مشترکی دارند و می خواهند که فرزندانشان همیشه در تمام دوران تحصیل موفق به کسب نمرات خوب و در نهایت قبولی در یک رشته و دانشگاه خوب شوند.

میترا راد