خودنویس

مقالات و مطالب و نرم افزارهای آموزشی و پرورشی

کلاس های پرورشی

سه شنبه, ۱ مرداد ۱۳۹۲، ۱۱:۵۸ ق.ظ

برای تبیین جایگاه امور تربیتی در نظام آموزشی ابتدا باید دید که نظام آموزشی چه نوع نظامی است و چگونه طراحی شده است. البته منظور از بررسی نظام آموزشی آن وجهی است که در ارتباط با امور تربیتی قرار می گیرد. بررسی نظام آموزشی نشان می دهد که این نظام از بدو تاسیس یعنی از زمان مرحوم امیرکبیر و سپس در دوره های متعدد و حتی بعد از انقلاب اسلامی در دوره تغییر نظام آموزشی، الگوبرداری از کشورهای غربی چون فرانسه، استرالیا، ژاپن، کانادا و... بوده است.

تصور بر این بود که آموزش، آموزش است و شیمی و فیزیک دیگر اسلامی و غیراسلامی ندارد. پس می توان بهترین نظام های آموزشی غرب را انتخاب کرد و با تجربه و تلفیق آنها نظام آموزشی کشور را طراحی نمود. این تفکر بعد از انقلاب نیز حاکم بود و برخی معتقد بودند که ساختارها را نیز می توان الگو گرفت. حال اینکه آیا چنین تصوری از نظام درست است و می توان نظام را از جای دیگری گرفت و مقداری تربیت اسلامی بدان اضافه کرد و بشود آموزش و پرورش کشور، خود بحث بسیار گسترده ای است که فرصتی دیگر را می طلبد.

بعد از انقلاب شهید رجایی و شهید باهنر به دنبال این بودند که با چنین نظامی چکار می توان کرد؟ چنین نظامی مشکلش از نوع تاسیس ناشی می شد. نظام آموزشی غرب و مواد آموزشی آن براساس فرهنگ و جهان بینی شان شکل گرفته بود و آنها برای مفاهیم علمی چون فیزیک و شیمی آزمایشگاه داشتند یعنی میدان تجربه و عمل برای بچه هایشان ایجاد کردند. حالا این نظام از غرب گرفته شد اما آنها مفاهیم ارزشی و انقلابی نداشتند که الگو بگیرند. آنها اصولا مفاهیم ارزشی را به عهده کلیسا گذاشتند و ماموریت مدرسه را تنها آن می دانند که بچه هایی خودکفا و توانا تحویل جامعه بدهند و دیگر کاری به ارزش ها ندارند، چون جایگاه دین و ارزش ها را کلیسا می دانند نه مدرسه. پس این نظام آموزشی وارداتی، سیستمی برای آموزش مفاهیم ارزشی نداشت. شهید رجایی معتقد بود که باید در حالی که مدارس دایر است اصلاحاتی را انجام دهیم. البته قبل از انقلاب نیز کارهایی صورت گرفت مثل زنگ دینی که کتاب های آن را شهید بهشتی و شهیدباهنر و دیگران نوشتند که در جای خود اثرات عمیقی را برجای گذاشت. بعد از انقلاب هم اصلاحاتی انجام شد چون تغییر اسامی محتوا و عکسها در کتاب های درسی و... اما کاملا مشهود بود که با این کارها مشکل حل نمی شود. شهید رجایی معتقد بود که تا سیستم عوض نشود، مشکل حل نمی شود.

چندین کار در این راستا انجام شد یکی اینکه گفته شد بیاییم مجموعه ای را طراحی کنیم که مفاهیم ارزشی را انتقال دهد اما این مفاهیم ارزشی میدان تجربه می خواستند. مثلا معلم دینی می گوید نماز را در اول وقت و با حضور قلب بخوانید، به پدر و مادر خود احترام بگذارید، ترحم کنید، راست بگویید، این مفاهیم، میدان تجربی نداشتند. پس اولین قدم تکمیل نظام آموزشی ناقص بود و آن ایجاد آزمایشگاه ها و میدان های تجربی برای مفاهیمی ارزشی بود که در مدرسه آموزش داده می شد و لذا وقتی معلم دینی بر نماز اول وقت تاکید می کرد، آزمایشگاهش برنامه نماز جماعت بود تا نماز در عرصه تئوری، در صحنه عمل نیز به اجرا گذاشته شود و در آزمایشگاه تکمیل گردد. وقتی اردو طراحی شد هدف آن بود که آن مدیر یا معلم وقتی صدای اذان را شنیدند، خود اولین کسانی باشند که مهیای نماز شوند. در واقع از این طریق می خواستیم برای تک تک مفاهیم ارزشی جایگاهی درست کنیم اما چون در نظام آموزشی غرب جایی برای این کار وجود نداشت مجبور شدیم این برنامه ها را خارج از وقت آموزشی بگذاریم و چون الگویی برای انتقال این مفاهیم وجود نداشت طراحان آن غریبه قلمداد شدند و نظام آموزشی کار خودش را دنبال کرد.

بنابراین اولین ماموریت امور تربیتی تکمیل نظام آموزشی و ایجاد فضاهای تجربی لازم برای انتقال مفاهیم ارزشی و انقلابی بود.

دومین ماموریت امور تربیتی این بود که بحث پرورش و تربیت را به طور دائم مطرح کند و آنچه را که وجود دارد یا به وجود می آیند سامان دهد و جهت بخشد. هیچ کدام از موسسین و برنامه ریزان نظام آموزشی ادعا نمی کردند که پرورش و تربیت را نیز از غرب آورده اند ومدعی پرورش نبوده و نیستند. ما نیز ضمن آنکه به جدا بودن آموزش از پرورش معتقد نیستیم و نتیجه آموزشی را پرورش می دانیم، اما باید متذکر شویم همان طور که فیزیک از نظام آموزشی جدا نیست مسئول می خواهد، پرورش نیز چنین است و کسی را می خواهد که نتایج آموزش معلمین را جمع بندی و ساماندهی کند. از این رو شهید رجایی ضرورت دید تا مرکزی را راه اندازی کند برای طرح دائم مسائل پرورشی و ساماندهی آن.

در سومین ماموریت به دنبال آن بودیم که نظامی را طراحی کنیم تا بچه هایمان را به مقصد برساند. اصلاحاتی انجام شده بود اما می دانستیم که چنین نظام و سازمانی نمی تواند بچه ها را تربیت کند این نکته را بگوییم که ما پرورش و تربیت را نیز همان آموزش می دانیم. بچه آموزش می بیند و یاد می گیرد که به بزرگترها سلام کند، آن وقت همه می گویند که چه بچه باتربیتی، یعنی وقتی آموزشها جهت یابد و ساماندهی شود و هدف خاصی را دنبال کند، در نهایت منتج به تربیت می شود. ما به جدایی این دو مقوله قائل نیستیم و در واقع آموزشی ها بودند که این جدایی را ایجاد کردند و گفتند که ما از غرب فقط آموزش را گرفته ایم. مفهوم آموزش یعنی همه امور، آگاهی ها، اطلاعات، معرفت ها و شناخت هایی که به بچه ها می دهیم که در نهایت آن آموزش ها شاکله و شخصیتی ایجاد می کند که به آن تربیت گفته می شود.

بنابراین سومین ماموریت، تغییر بنیادی نظام آموزشی بود. در واقع مبنای این تغییر از آنجا گذاشته شد و هدف آن طراحی نظامی بود که مثلا معلم فیزیک اش نیز ماموریت تربیتی اش روشن باشد و این نظام خاص نظام تربیتی جمهوری اسلامی بود که می باید طراحی می شد. این مهم نیاز به نهادی داشت که هم زمینه و هم بستر حرکت را برای این انقلاب فرهنگی عمیق فراهم کند و هم در وقت اجرا بازوی توانمندی برای انجام کار باشد و بخش تحقیقات امور تربیتی در واقع باید چنین وظیفه ای را دنبال می کرد.

ایده و آرمان طراحان و برنامه ریزان کلاسهای پرورشی مدارس ارائه یک الگو در برنامه ریزی درسی مدارس است تا بتوانند کلاس مفید، سازنده و فعالی را با شرایط ذیل برای مربیان خود تدارک ببینند؛

۱) تدوین مطالب آموزشی در این کلاس ها توسط خود دانش آموز صورت می گیرد. این امر علاوه بر اینکه زمینه ای برای مطالعه عمیق تر و نمودی از تفحص و جستجوی مطالب را بنیان می گذارد، میزان تعامل دانش آموز را با مباحث ارائه شده افزایش خواهد داد و همین افزایش تعامل باعث یادگیری بهتر مطالب تدوین شده خواهد شد.

۲) نقش فعالی و غیرانفعالی دانش آموز در چنین کلاس هایی متضمن تحرک و ایجاد فعالیت های مثبتی است که نهایتا تامین اهداف متعالی نظام تعلیم و تربیت و بهره مندی بیشتر از نتایج رفتارها را به دنبال خواهد داشت.

۳) با توجه به اهمیت و نقش هنر در اکتشاف، ابتکار و خلاقیت های بارز و موجود در توانمندی های نهفته دانش آموزان و علاوه بر آن به جهت نظم، ترتیب و آفرینشی که در این مقوله مهم وجود دارد از طرفی شدت علاقه و رغبت های پایدار متربیان را در به کارگیری مستمر چنین فعالیت هایی سبب شده و از طرفی دیگر استفاده قابل توجه از عنصر هنر در کلاس های پرورشی که محتوای تربیتی آن قابل تدوین می باشد امکان رشد و بالندگی بیشتر دانش آموزان را فراهم خواهد آورد.

۴) روش تدریس مربیان چنین کلاس هایی مبتنی بر کار جمعی و هدایت گروهی است و چنین روشی بهره وری مناسب و اثربخشی بهتر فعالیت ها را به دنبال خواهد داشت.

۵) امکان رابطه اجتماعی میان دانش آموزان در کلاس و ارائه نقش های اجتماعی فعال به آنان از مزایای دیگر وجود چنین کلاس هایی می باشد تا بتوان عملکرد مناسبی را برای فعالیت های آتی آنان در ورود به زندگی حقیقی هر فرد پی ریزی نمود.

۶) تبدیل کلاس به صحنه کارگاه و تلاش دسته جمعی دانش آموزان، لحظات مناسب کار و تلاش یدی متربیان را فراهم می آورد. این چنین فعالیت های رضایت بخشی میزان تعامل دانش آموزان و نهایتا کارآمدی فعالیت های کلاس را افزایش خواهد داد.

۷) از مزایای مهم تر وجود چنین کلاسهایی در موقعیت کنونی جامعه، امتداد خط فعالیت کلاس پرورشی به فضای خارج از مدرسه و گره خوردن فعالیت ها با ذوق دانش آموزان کلاس می باشد که به نوبه خود می تواند در پر نمودن اوقات فراغت دانش آموزان موثر بوده و نتیجه مطلوبی را عاید آنان نماید و علاوه بر آن ارزش های آموخته شده در کلاس را به محیط خانه دانش آموز تسری دهد و در گسترش فرهنگ تربیتی موجود در نظام آموزش و پرورش نقش آفرین باشد.

۸) از آنجا که برنامه های آموزشی چنین کلاسهایی مطابق استعدادها و ذوق های مختلف دانش آموزان ارائه می شود و امکان استفاده از همکاری حرفه ای سایر معلمان نیز در ارائه برنامه های کلاس وجود دارد موقعیت مناسبی را برای ایجاد انگیزه و بهبود وضعیت تحصیلی دانش آموزان فراهم خواهد آورد.

از جمله مشکلات متربیان تربیتی کشور کثرت فعالیت های موردانتظار از آنان به عنوان “فعالیت های تربیتی مدارس” است. گستردگی و ابعاد وجودی نظام تربیتی انسان به همراه ظرافت و پیچیدگی های ذاتی وجود آدمی چنان طلب می نماید کسی که فرصت تفکر و توان عمل هدایتگرانه و پیگیری عکس العمل ها و عملکرد های متفاوت کودکان را دارد، ایفاگر نقش مربی تربیتی مدرسه باشد چرا که شناخت دقیق رفتارها محتاج بررسی و تجزیه و تحلیل است و علت یابی هر رفتار روش هدایتی خاص خود را دارا می باشد که باید با مطالعه علمی رفتار و کسب تجربه و مشاوره فنی به این مهم نایل آمد.

پیش نیاز چنین حرکت مهمی مطالعه به روز و به هنگام مباحث روانشناسی، انسان شناسی و جامعه شناسی است و یک مربی آگاه ساعاتی از روز را باید به مطالعه مباحث جدید فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و... بگذراند و علاوه بر آن اوقاتی از روز را به تفکر و تامل در وقایع و حوادث روز، رفتارهای قابل مشاهده دانش آموزان و همچنین برنامه ریزی و طراحی فعالیت های جاری مدرسه سپری نماید.

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی